کاربرد داروهای OTC (بدون نسخه) در بارداری
استفاده از هرگونه دارو در دوران حاملگی نیازمند ارزیابی دقیق نسبت خطر / سودمندی است . عده بسیار اندکی از داروهای OTC برای حاملگی و شیردهی
مجوز مصرف دارند.در اغلب شرایط چه استفاده از دارو و چه استفاده از درمانها
و داروهای جایگزین باید تحت نظارت مستقیم پزشک انجام پذیرد. مراجعه به کتابهای راهنما همچنین خلاصه مشخصات داروها در خصوص خطرات احتمالی داروهای مورد مصرف اطلاعات مفیدی فراهم میکند.
تخمین زده میشود حدود یک سوم خانم های باردار در طول حاملگی اقدام به خود درمانی با داروهای میکنند .بسیاری از داروهای بدون نسخه OTC که براحتی از داروخانه ها و سوپر مارکت هاقابل تهیه است در حاملگی نه سالمند و نه سودمند می باشند.
اغلب هیچ گونه شواهد روشن و قابل استنادی در حاملگی وجود ندارد چرا که کارآزمایی های بالینی در خصوص ایمنی مصرف داروهای OTC تصادفی اصولا در این دسته از بیماران غیر اخلاقی است.
پرهیز از هر گونه خود درمانی در دوران حاملگی ایده آل است ولی آموزش و راهنمایی صحیح بیماران در مصرف داروها راه حل منطقی برای به حداقل رساندن خطرات بالاقوه این اقدام می باشد.انتخاب دارو در حاملگی بیش از آنکه بر پایه اثر بخشی و درمان وضعیت خاصی در بیمار باشد باید بر پایه ارزیابی سلامت دارو برای جنین صورت پذیرد. به همین دلیل در برخی موارد دارویی که برای درمان یک زن حامله مصرف می شود با دارویی که قائدتا" برای یک بیمار معمولی انتخاب اول است فرق دارد معمولا" در چنین شرایطی از داروهایی استفاده گردد که مصرف درازمدت وباسابقه آنها سلامتی شان را بیشتر تایید کرده است. اگر چه دراین گونه موارد هم عدم دسترسی به شواهد و مدارک مستند بر چایه تحقیق وجود دارد.
اصول کاربرد داروها در بارداری
· در درجه اول تا حد امکان از درمانهای غیردارویی استفاده کنید.
· داروهایی که از قدرت بیشتری برخوردارند وسلامت مصرف آنها بیشتر تایید شده است معمولا" نسبت به داروهای جدید ارجح اند.
· تا حد امکان از تهیه فراورده های مخلوط وترکیبی باید اجتناب شود. فراورده های حاوی یک دارو ترجیح داده می شود.
· از درمان با داروهایOTC.در سه ماهه اول بارداری اجتناب کنید مگر اینکه دلایل قانع کننده ای برای این منظور داشته باشید.
همواره از حداقل دوز دارو و در حداقل زمان ممکن استفاده کنید.
کاربرد داروها در شیردهی :(ادامه مطلب در قسمت ادامه مطلب ...)
اگر چه داروهای اندکی برای نوزاد شیرخوار مضر هستند ولی کاملاً منطقی است که تا حد امکان از رساندن دارو به بدن نوزاد بکاهیم. اگر از لحاظ بالینی مصرف داروئی ضروری است، دارو باید حتی الامکان پس از شیردادن به نوزاد مصرف شود. داروهایی که از راه خوراکی مصرف می شوند حدود 3 تا 4 ساعت پس از مصرف به حداکثر غلظت خود در شیر مادر می رسد. در این فاصله زمانی باید حتی المقدور، شیردهی انجام نگیرد.
· تجویز دارو برای مادران شیرده باید محدود به درمانهای ضروری و پس از ارزیابی دقیق نسبت خطر/ سودمندی انجام پذیرد.
· از آن دارو و رژیم درمانی استفاده کنید که بدن نوزاد را در حداقل ممکن تحت تاثیر قرار میدهد.
· چند هفته اول حساس ترین ایام زندگی شیرخوار از لحاظ بروز عوارض داروست زیرا در این مدت کلیه و کبد به اندازه کافی رسیده نشده اند.
· نوزادان شیرخوار باید از لحاظ بروز عوارض قابل پیش بینی (مثلا خواب آلودگی ناشی از مصرف آنتی هیستامین ها) تحت نظر باشند.
· در مواردی که دارو درمانی برای مادر ضروری است و دارو به میزان زیاد وارد بدن شیرخوار می شود و عوارض مشخص هم روی بدن شیرخوار دارد، بهتر است شیردادن برای مدتی قطع شود؛ خصوصاً در شرایطی که استفاده از روش های درمان جانشین وجود نداشته باشد.
سرفه و سرماخوردگی
فرآورده های ضد سرفه و سرماخوردگی از جمله متداولترین داروهای مورد مصرف در دوران بارداری است. اکثر این گونه فرآورده ها حاوی یک داروی محرک سمپاتیک مثل پزودوافدرین یا فنیل پروپانولامین و یا یک آنتی هیستامین مثل دیفن هیدرامین می باشد. داروهای مقلد سمپاتیک از طریق انقباض عروق مخاط بینی موجب رفع علائم گرفتگی بینی می شود. این فرآورده ها همچنین معمولاً حاوی یک داروی مسکن یا یک خلط آور است. اگر چه شواهدی دال بر مشکل زا بودن این داروها در دوران حاملگی وجود ندارد، لیکن نظر به اینکه در مواردی سودمندی و اثر بخشی آنها زیر سوال است و بطور مستند نیز سلامت مسرف آنها در این دوره به اثبات نرسیده است مصرف این داروها باید تا حد امکان محدود شود.
نکته کاربردی
متعاقب مصرف داروهای مقلد سمپاتیک، مخاط بینی به طور برگشتی دچار احتقان می شود (عارضه شایع است).
داروهای ضد احتقان ممکن است موجب خشکی و خارش مخاط بینی شوند.
دوزهای زیاد این داروها ممکن است موجب بروز عوارضی مانند سردرد، اختلال خواب، عصبانیت، افزایش فشار خون و تاکی کاردی شوند. بنابراین مصرف این داروها توصیه نمی شود.
به همین ترتیب، خیلی از داروهای ضد سرفه نیز از کارائی کمی برخوردار بوده و غالباً از سلامت کافی برای مصرف در حاملگی برخ.ردار نیستند. لذا بهتر است در خانم های حامله مصرف نشوند.
فرآورده های ضد سرفه که حاوی اپیوئیدها می باشند اصولاً بعنوان فرآورده های OTC چه در دوران بارداری و چه در طول شیردهی مناسب نیستند؛ زیرا خطر ایجاد وابستگی را در نوزاد به همراه دارند. با این وجود در شرایط خاص ممکن است از کدئین بعنوان یک مسکن استفاده شود.
برخی شربت های سرماخوردگی یا مسکن (که اغلب منشاگیاهی دارند) به نظر نمی رسد که برای جنین عارضه زا باشد و در موارد ضروری می تواند بکار برود. حانم های باردار باید به خاطر داشته باشند که خطر پوسیدگی دندان در طول حاملگی بیشتر است لذا از مصرف فرآورده های حاوی شکر باید تا حد امکان پرهیز نمایند.
درد
درد را اغلب می توان با استفاده از روش های غیر دارویی مثل استراحت، گرم نگه داشتن موضع یا حتی دلداری دادن، تحت کنترل درآورد. با این حال برخی دردها مثل سردرد و درد دندان نیاز به استفاده از دارو دارند. پاراستامول (استامینوفن) مسکن انتخابی برای دوره بارداری و شیردهی می باشد زیرا سالهاست که برای این منظور استفاده می شود و هیچ گونه شواهدی دال بر تراتوژن بودن آن وجود ندارد.
عوارض جانبی استامینوفن غیر متداول است لیکن بئورات جلدی، عوارض خونی و به ندرت تشدید آسم ممکن است اتفاق بیفتد.
نکات کاربردی
از دوز حداکثر استامینوفن (4 گرم معادل 8 عدد قرص) هرگز نباید تجاوز کرد زیرا حاملگی خود باعث حساسیت بیشتر کبد به سمت ناشی از این دارو می شود. استفاده از دارو به مدت حداقل زمان ممکن، کاملاً منطقی و توجیه پذیر است.
بسیاری از داروهای مسکن OTC حاوی بیش از یک ماده موثره هستند؛ مثلاً کافئین یا فنیل افرین دارند که باید از تجویز آنها اجتناب ورزید.
مصرف روزانه 600 میلی گرم کافئین ، صرف نظر از اینکه از چه منبعی تامین شده باشد، با تولد نوزادان کم وزن و برخی ناهنجاریهای جنینی همراه بوده است. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مثل آسپرین و بروفن باید تحت نظارت پزشک مصرف شود و بهتر است در سه ماهه سوم بارداری حتی الامکان مصرف نشود؛ زیرا خطر خونریزی و بسته شدن پیش رس مجرای شریانی را در جنین به همراه دارد که ممکن است با هیپرتانسیون ریوی و آسیب های جدی ریه همراه گردد. مصرف آسپرین در سه ماهه سوم حاملگی همچنین با کاهش برون ده ادراری جنین و الیگوهیدرامنیوس همراه بوده است. گاهی از دوزهای کم آسپرین جهت پیشگیری از پرده اکلامپسی در بیمارانی که سومندی دارو بوضوح بر عوارض و خطرات احتمالی آن می چربد، استفاده می شود.
خطر عوارض در مورد داروهای مسکنی که به طور موضعی و از راه پوست مصرف می شوند، مشابه فرآورده های خوراکی وجود دارد و قاعدتاً همان احتیاطهایی که برای فرآورده های خوراکی مطرح است برای این داروها نیز توصیه می شود.
میگرن
علائم میگرن معمولاً در دوران بارداری تخفیف می یابد، لذا پیشگیری داروئی در این دوره لازم نیست. در موارد بروز میگرن، استامینوفن توصیه می شود. فرآورده های محلول یا مایع استامینوفن که سریعتر اثر می کنند، در چنین شرایطی ارجح هستند.
کرمک (کرم نخی)
آلودگی به کرمک در طول حاملگی به طور شگفت آوری شایع است احتمالاً به این دلیل که خانم های باردار در تماس بیشتری با کودکان خردسال می باشند. دوره زندگی این انگل تا 6 هفته به طول می انجامد. انتقال آلودگی با این انگل شامل انتقال تخم های انگل از ناحیه مقعد به دهان می باشد. بنابرین با رعایت دقیق نکات بهداشتی می توان به سهولت چرخه زندگی انگل را در هم شکست و این، سالمترین راه مقابله با این آلودگی خصوصاً در سه ماهه اول بارداری است.
نکات کاربردی
به خانم های باردار باید توصیه کرد که قبل از غذا و پس از استفاده از سرویس بهداشتی دستهای خود را به خوبی شستشو دهند و ناخن های خود را تمیز نگاه دارند.
آلودگی با انگل حتی می تواند از طریق لباس ها انتقال یابد. ملحفه های رختخواب باید هر روز شستشو شوند.
دوش صبحگاهی می تواند موجب رفع موجب رفع آلودگی با تخم های انگل شود.
البته در خصوص برخی از بیماران علائم غیر قابل تحمل است و دارو درمانی نیاز می باشد. در این شرایط در صورت امکان بهتر است درمان تا اواخر سه ماهه اول بارداری به تعویق بیفتد. سالها از پی پرازان در این دوران حاملگی باید تحت نظر پزشک انجام پذیرد. به همین دلیل بسته بندی های حاوی این دارو مه به طور عمومی در معرض فروش می باشند در خصوص مصرف خود سرانه دارو در حاملگی هشدار می دهند.
نکات کاربردی
پی پرازین از راه دستگاه گوارش جذب می شود و به داخل دستگاه اعصاب مرکزی نفوذ می کند. اگر از دوزهای مجاز تجاوز شود، ممکن است باعث عدم تعادل، اختلال حافظه و حتی تشنج شود
پی برازین ممکن است انقباضات روده ها را تحریک کند و موجب حالت تهوع و استفراغ و اسهال شود.
واکنش های ازدیاد حساسیت با پی پرازین رخ داده است.
مصرف این دارو در بیماران مبتلا به صرع یا نارسایی کلیه و کبد ممنوع است.
تهیه و تنظیم : دکتر امیر حسن زاده
: جستجو